Styl zakopiański – czyli jedyny w pełni narodowy styl w architekturze w historii Polski

Styl zakopiański – czyli jedyny w pełni narodowy styl w architekturze w historii Polski

Zabytkowa studnia projektu Witkiewicza znajdująca się przy Willi pod Jedlami w Zakopanem.

Choć dzisiejszy wpis z pewnością nie przypadnie wszystkim do gustu, to wierzę, że znajdą się osoby, które interesują się historią polskiej kultury i sztuki 😉
Po ostatnich kilku wizytach w Zakopanem, zachwyciłam się starą, oryginalną architekturą Zakopanego i okolic i zapragnęłam dowiedzieć się o niej nieco więcej. Niedawno w moje ręce wpadła książka o historii polskiego designu i z niej własnie czerpałam informacje do wpisu.
Jeśli macie ochotę zapoznać się co nieco z historią powstania tego stylu, zapraszam do lektury krótkiego wpisu 🙂

[expand title=”Czytaj dalej…” trigpos=”below” swaptitle=”Zwiń”]

Styl zakopiański stanowił pierwszą fazę poszukiwań w zakresie wzornictwa, których celem było wykształcenie przedmiotów codziennego użytku kojarzonych z tradycją rodzimą. Główną rolę w powstaniu stylu zakopiańskiego odegrał Stanisław Witkiewicz senior, który to jednak twierdził, że jego twórcami byli górale tatrzańscy, on zaś był jedynie jego propagatorem. Witkiewicz, przybywszy do Zakopanego (popularnego ośrodka kuracyjnego) w 1886 r., zachwycił się tradycyjną architekturą wiejskich chałup. Zebrał on i opisał elementy typowe dla ludowego budownictwa i ornamentyki oraz zaprojektował kilka obiektów w tym stylu, niektóre traktując całościowo, jak np. Willę Koliba, której projekt zawierał nie tylko elementy budownictwa ale także meblarstwo, snycerstwo, koronczarstwo, tkactwo itp. Willa Koliba to obiekt, w którym po raz pierwszy określono cechy stanowiące znak rozpoznawczy stylu zakopiańskiego.

Muzeum Stylu Zakopiańskiego w Willi Koliba przy ul.Kościeliskiej. Słynna willa to pierwszy dom w stylu zakopiańskim wybudowany według projektu Stanisława Witkiewicza.

Na balustradzie typowa dla Podhala ornamentyka, zapożyczona z góralskich spodni, haftów, koronek, wycinanek.

Ganek z postacią górala w szczycie.

Góralski motyw parzenicy.

Otwory okienne i drzwiowe zamykano łukiem półokrągłym, którego zarys tworzyły wypełniające przestrzeń między słupami i belką poziomą łukowe kawałki drewna zwane psami.

W narożniku rynny – rzygacz zamiast rury spustowej.

Klamka w kształcie główki ciupagi – tutaj ciekawy, dopełniający element wyposażenia, wszędzie indziej wyglądałaby po prostu kiczowato.

Wszystkie belki stropowe, nadproża i inne elementy konstrukcyjne są pięknie rzeźbione w góralskie ornamenty.

W całym budynku w oknach są odpowiednio dopasowane wełniane, haftowane zasłony również z góralskimi ornamentami.

Parkiet w tak modną dzisiaj ścięta jodełkę (tzw. francuska jodełkę (link)).

Słupek podtrzymujący schody rzeźbiony (a jakże) w motywy floralne.

Wnętrze pokoju. Zwróćcie uwagę na tekstylia – dywany, chodniki, narzuty. Te wzory i materiały są przecież teraz tak bardzo na topie.

Styl zakopiański łączy w sobie elementy charakterystyczne dla drewnianych konstrukcji wieńcowych oraz stylizowany ornament floralny, wywodzący się z tradycji podhalańskich.
Witkiewicz, jako jedną z najważniejszych zalet świadczących o ponadczasowości rozwiązań wymyślonych przez polskich górali, wymienił możliwość uniwersalnego przekształcania ich pomysłów, która dała się bezpośrednio wyprowadzić z faktu, że w sprzętach góralskich forma wynika wprost z funkcji.

Willa w stylu zakopiańskim znajdująca się w samym centrum Zakopanego, choć nieco na uboczu – Dom Jutrzenka. Dzisiaj jest tam centrum kultury.

Na narożnikach zwanych węgłami, bale układają się w w zamki z ostatkami – końcówki belek występują poza narożnik.

Widok na podcienie willi.

Domy w stylu zakopiańskim stawiane były z płazów, czyli drewnianych bali przeciętych na pół, które uszczelniano mchem lub plecionką z drewnianych wiórów.

Wystające poza lico ściany belki ściany wewnętrznej.

Narożnik.

Spadziste dachy pokryte są drewnianym gontem.

Inne obiekty zaprojektowane przez Witkiewicza w stylu zakopiańskim to Willa Pepita, Willa Oksza, Zofiówka, Dom pod Jedlami. Wille te miały za zadanie kontynuować tradycje rodzime, chłopskie, a jednocześnie stanowić wygodne i przestronne mieszkania. Miały być wzorem i sposobem propagowania stylu, który dotychczas był jedynym stylem narodowym. Jak historia pokazała, styl ten był jednak zjawiskiem efemerycznym i krótkotrwałym, jednak wyznaczył on kierunek kolejnym pokoleniom artystów, którzy coraz częściej odwoływali się do tradycji ludowych.

Willa Atma przy ul. Kasprusie. Mieści się tam muzeum Karola Szymanowskiego – największego po Fryderyku Chopinie polskim kompozytorze.

Fundamenty domów wznoszono z polnego kamienia lub z głazów narzutowych.

Willa „Pod Jedlami”, in. dom „Pod Jedlami” znajdująca się przy ulicy Koziniec w Zakopanem.

Willa w stylu zakopiańskim według projektu Stanisława Witkiewicza z 1897 r.

Willa zbudowana została dla rodziny Pawlikowskich i nadal pozostaje w rękach rodziny, dlatego też jej zwiedzanie możliwe jest tylko z zewnątrz.

Z podnóża willi rozpościera się piękny widok.

W ogrodzie stoi piękna, zabytkowa studnia, także projektu Witkiewicza.

Willa Harenda, w której niegdyś mieszkał Jan Kasprowicz – dzisiaj znajduje się tam jego muzeum.

Widok od boku. Dom, usytuowany na zboczach Gubałówki, poeta nabył w 1923 roku od angielskiej malarki Winifred Cooper za pieniądze zarobione na tłumaczeniu Szekspira.

Widok z dołu, przy rzeczce Zakopianka. Obok willi znajduje się również Mauzoleum z grobem artysty.

Detal balustrady z ludowymi wycinankami.

To już wszystko na dziś. Jak Wam się podobał mój spacer po architekturze w stylu zakopiańskim? Czy tak samo jak ja jesteście zauroczeni tymi jedynymi w swoim rodzaju willami? Czekam na Wasze komentarze 🙂

[/expand]

30 wypowiedzi na temat “Styl zakopiański – czyli jedyny w pełni narodowy styl w architekturze w historii Polski

  1. Chciałbym dodać, że po przejrzeniu w sieci większej ilości zdjęć zachciało mnie się zamieszkać pod górami. Miasto nader piekne i ciekawe z mnogością atrakcji niekoniecznie narciarskich.

    1. Mnie akurat Zakopane nie porywa jako miasto w całości, ale z pewnością można tam (jeszcze) znaleźć piękne miejsca.

  2. Przepiękne! Uwielbiam budynki z drewna, a styl zakopiański podoba mi się właśnie ze względu na detale. Ah, jakbym chciała teraz przejść się po Zakopanem 🙂 🙂 🙂

    1. Ja uwielbiam wyszukiwać w górach scenerii z takimi starymi, zapomnianymi chatkami i zastanawiać się, kto tu kiedyś mieszkał, jak żył… 😉

    1. Klimat maja niepowtarzalny, szkoda tylko, że nie każdy to widzi i wiele obiektów jest przebudowywanych lub bezpowrotnie niszczonych…

    1. Tak, o ile są odpowiednio wyeksponowane i nie zniszczone dobudówkami czy niepotrzebnymi „unowocześnieniami”…

    1. Tak, coś w tym jest. Choć ja z samego miasta lubię tylko małe fragmenty – te nie zepsute kramami, reklamami, brzydka architekturą…

  3. Wspaniałe zdjęcia. Ta wielka chata wygląda znakomicie. Natomiast na twarzy kształtuje się uśmiech i duma wiedząc, że ten styl, styl zakopiański to nasz własny, polski. 🙂

    1. Dzięki 🙂 Tak, szkoda tylko, że nie wszyscy szanują nasz dorobek kulturowy i go bezmyślnie niszczą…

Skomentuj Asia/Lemur Podróżnik Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.